Szkodniki uszkadzające liście i źdźbła zbóż
Niezmiarka paskowana
Jest to jeden z najpospolitszych szkodników zboża (pszenicy i jęczmienia, rzadziej żyta), w ostatnich jednak latach nie występowała masowo.
Najczęściej spotykamy jej wiosenne pokolenie na kłoszącym się zbożu zwłaszcza zaś na pszenicy jarej i jęczmieniu.
Mucha żółtej barwy składa jaja pojedyńczo w połowie maja na liście niewykoszonych jeszcze pszenicy i jęczmienia. Wylęgłe larwy białawo-żółte dostają się na pochwę liścia i wyżerają w źdźble pod kłosem bruzdy, posuwając się ku dołowi, zwykle po dojściu do pierwszego kolanka larwa zamienia się już w brązową bobówkę około 5 mm długą. Jeszcze przed żniwami wychodzą z bobówek dorosłe muchy i latają do jesieni.
W jesieni składają jaja na trawach – chwastach i oziminach. Larwa wylęgnięta z jajeczek uszkadza wschody ozimin przy szyjce, powoduje na nich nabrzmienia, zniekształcenia, a czasem i uschnięcia.
Sposoby zwalczania:
- staranna uprawa roli: a) natychmiastowa po sprzęcie podorywka lub zdrapanie kultywatorem albo broną sprężynową, b) po wzejściu samosiewów jesienna głęboka orka.
- przyśpieszenie rozwoju roślin przez dobrą uprawę i odpowiednie nawożenie.
- możliwie najwcześniejszy siew jarek, gdyż niezmiarka niechętnie żeruje w starszych roślinach.
- stosowanie odmian ościstych pszenic jarych, bardziej odpornych na Niezmiarkę paskowaną.
Oprócz poprzednio opisanych much – zboża uszkodzone są i przez inne jeszcze owady, np. zdzieblarza, skoczka sześciorka, przylżeńce.
Zdzieblarz pszeniczny
Bardzo pospolicie występuje na zielonej jeszcze pszenicy lub życie, a można łatwo go spostrzec, gdyż pojedyncze źdźbła lub całe rośliny opanowane przez niego bieleją przedwcześnie. Ziarna w kłosach takich wcale się nie wykształcają lub są tylko drobnym pośladem. Tego rodzaju uszkodzenia powodują larwy ździeblarza pszenicznego, który w czerwcu składa jaja pojedynczo w górnej części źdźbła pszenicy lub żyta.
Po 7 – 10 dniach z jaj wylęgają się małe białe larwy, które żerują wewnątrz źdźbła, stopniowo opuszczają się ku dołowi i przegryzając kolejno kolanka wewnątrz źdźbeł. Zwykle, do czasu dojrzewania zboża larwa zdoła przegryźć wszystkie kolanka i opuścić się na dół źdźbła poniżej miejsca, gdzie się ścina zboże. W ściernisku larwa zimuje, a na wiosnę zmienia się w poczwarkę i dorosły owad.
Sposoby zwalczania są następujące:
- głęboka orka zaraz po zbiorze.
- spalenie wyoranego i wybronowanego ścierniska. W tym wypadku należy wysoko kosić zboże, aby wszystkie larwy zostały w ściernisku i nie dostały się do słomy.
- tępienie traw zachwaszczających pola, gdyż w nich niekiedy zimuje zdzieblarz.
- stosowanie racjonalnego płodozmianu, by nie powtarzać zboża po zbożu.
Skoczek sześćciorek
Skoczek sześciorek jest to owad mający od 2 do 2,5 mm. długości, zielonawo szarej barwy, pojawiający się nieraz w ogromnych ilościach na wiosnę. Niszczy on zboża (oziminy i jarki), zwłaszcza owies, w ten sposób, że nakłuwa części zielone rośliny i wysysa je. Rośliny wyssane stają się czerwonawe, a potem żółkną, brązowieją i zasychają, a skoczki przenoszą się na następne części pola, składając na liściach jaja nowego pokolenia.
Larwy tak samo nakłuwają i wysysają rośliny, przenosząc się na coraz to nowe części pól. W ten sposób jednej wiosny może być kilka bardzo licznych pokoleń skoczka sześciorka.
Zwalczamy skoczka przez:
- zaorywanie miedz, wykaszanie staranne rowów i nieużytków, niszcząc w ten sposób miejsca zimowania skoczka.
- racjonalną uprawę zbóż, aby tkanka roślinna szybko stwardniała i stała się odpornq na nakłócia.
- w razie pojawienia się skoczków można w wyłapywać lub na lepy. W tymże celu budujemy specjalny przyrząd składający się z osi na dwu dużych kołach, do osi przytwierdzamy płachtę pokrytą lepem, tak aby suchy jej koniec poruszał zboże. Skoczki wystraszone ze zboża skaczą w górę i nalepiają się masami na lepy. Jako lepy używa się melasy, smoły i tanich lepów gotowych (na gąsienice).
- w razie masowego pojawienia się skoczka zwalczamy go przez zaoranie pola opanowanego szkodnikiem, zaczynając od części mniej opanowanej, aby nie pozwolić im przenieść się na inne pole.
Przylżeńce – wciornastki
Są to bardzo drobne, dwa do trzech milimetrów liczące owadki, które żyją pospolicie na zbożu lub na trawach. Dorosły owad jest ciemno brunatny lub czarny i posiada cztery piórkowate skrzydełka; larwy są bezskrzydłe, koloru czerwonawego, żółtego lub białego. Larwy i owady dorosłe nagryzają miękkie kłosy, a uszkodzenia wywołane przez tego szkodnika są bardzo podobne do uszkodzeń gradowych, są widoczne po wykłoszeniu, jako przed-wcześnie zbielałe części kłosa (część dolna, górna lub środek). Zaschnięte i białe plewki nie zawierają ziarna, a oś kłosa w miejscu uszkodzeń jest zbrunatniała i zaschnięta. Przylżeńce wysysają części kłosów zwykle w pochwie liściowej, gdy te są jeszcze zupełnie miękkie i delikatne.
Sposoby walki ograniczają się do:
- tępienia kwitnących chwastów, na których wiosną żerują przylżeńce.
- głębokiej orki ścierniska, po wymłóceniu zboża, dla zniszczenia zimujących tam przylżeńców.
- zaorywania miedz i nieużytków wśród pól, na których bytują przylżeńce.
Łokaś garbatek
Jest to chrząszcz czarny lub ciemno – brunatny około 1,5 cm długi; występuje w połowie lata, zjadając miękkie jeszcze ziarno zboża. W sierpniu samica składa jaja do ziemi obok świeżo o tej porze wyrosłych samosiewów lub przedwcześnie zasianego zboża. Wkrótce z jaj wylęga się larwa, która dzień cały spędza w ziemi, wieczorem zaś wychodzi ze swych chodników na powierzchnię i częściowo zjada młode liście ozimin, a częściowo wciąga je do swych norek i tam dokładnie wygryza, zostawiając tylko nerwy czyli żyłki. Larwa żeruje w ten sposób do mrozów, potem zakopuje się głębiej w ziemię dla przezimowania. Z wiosną wznawia na nowo na liściach zbóż swą szkodniczą pracę i prowadzi ją aż do połowy maja, kiedy przemienia się w poczwarkę.
Uszkodzenia ziaren zboża są nieznaczne, największe szkody wyrządza larwa zjadając źdźbła ozimin i jarek.
Zwalczanie tego szkodnika polega na:
- niszczeniu dokładnym samosiewów przez wczesne dokładne podorywki oraz sprężynowanie i bronowanie.
- stosowaniu racjonalnego płodozmianu, a więc niepowtarzaniu zboża kilkakrotnie na tym samym polu.